Hướng dẫn cách chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin COVID-19

1. Chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin COVID-19

1.1 Dinh dưỡng toàn diện trước khi tiêm vắc xin Covid 19

• Đảm bảo giấc ngủ, chế độ sinh hoạt đều đặn như: ngủ đủ giấc, ngủ thật ngon vào đêm trước khi tiêm, giúp hệ thống miễn dịch hoạt động tối đa.
• Giữ đủ nước cho cơ thể, nước giúp các tế bào loại bỏ độc tố, bạn nên duy trì đủ 2,5-3l/ngày.
• Ăn đầy đủ và đa dạng thực phẩm. Nên ăn đủ các nhóm chất thịt, cá trứng sữa, các loại ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây tươi.
• Ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa, nếu buồn nôn và chán ăn sau tiêm, nên dùng thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như súp gà, cháo thịt bằm với đậu xanh… và chia nhỏ bữa ăn.
• Không để bụng đói trước khi tiêm, Nhịn đói trước tiêm có thể gây chóng mặt, ngất xỉu, đặc biệt nếu bạn là người sợ kim tiêm.
• Không uống rượu, bia trước và sau tiêm.
• Không uống nhiều thực phẩm chứa caffein (trà, cà phê, nước tăng lực…) trước khi tiêm.
• Không ăn nhiều chất béo bão hòa, thức ăn nhanh, đồ chiên, nướng, chứa nhiều chất béo bão hoà. 
• Một số người sau khi tiêm vắc xin xong sẽ có phản ứng nôn nên cần chuẩn bị sẵn sàng thực phẩm dễ tiêu hóa như súp rau củ, súp khoai tây, cháo đậu xanh… tránh các loại thức ăn khó tiêu như phomai, thịt, thức ăn có nhiều đường.

1.2 Dinh dưỡng chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin Covid 19

Theo CDC Hoa Kỳ và Bộ Y tế Việt Nam cùng các chuyên gia dinh dưỡng khuyên mọi người sau khi tiêm vắc xin nên đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân đối và giàu năng lượng.

Ăn đủ nhu cầu, đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm và thay đổi theo khẩu vị. Khẩu phần ăn hàng ngày nên phối hợp cân đối giữa nguồn chất đạm từ động vật và thực vật như thịt cá, trứng sữa, tôm cua hải sản, đậu đỗ…. 

• Tăng cường ăn vừng lạc, đậu đỗ, rau xanh và hoa quả chín. 
•  Cá: là loại thực phẩm nên bổ sung để chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin covid-19. Cá có đặc tính chống viêm và chúng cũng rất giàu chất béo omega-3 giúp tăng cường khả năng miễn dịch.
• Gà: cũng là loại thực phẩm nên bổ sung để chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin COVID-19. Súp gà có đặc tính chống viêm. 
• Trứng: Trứng là nguồn cung cấp protein dồi dào, sau đó là cá và thịt gà. 
• Vitamin và chất khoáng: có vai trò rất quan trọng trong đề kháng và miễn dịch cơ thể
• Vitamin A: có nhiều trong rau xanh có màu xanh đậm, hoa quả màu vàng, đỏ như gấc, đu đủ, xoài, rau ngót, rau dền cơm…và thức ăn động vật gan gà, gan lợn, gan bò,…;
• Vitamin E: có nhiều trong các thực phẩm nguồn gốc tự nhiên như đậu tương, giá đỗ, vừng lạc, mầm lúa mạch, dầu hướng dương, dầu ô-liu và các loại rau có lá màu xanh đậm;

• Vitamin C: có nhiều trong rau ngót, rau mùi tàu, rau dền, rau đay, rau mồng tơi, hành hoa, …trong các loại quả như bưởi, đu đủ, quýt, cam, chanh,…;
• Vitamin D: có nhiều gan cá, lòng đỏ trứng, cá, hải sản, sữa… ;
• Vitamin nhóm B: có nhiều trong cám gạo, ngũ cốc, các loại hạt đậu, mè, mầm lúa mì, tim, gan;
• Sắt: gây ảnh hưởng đến miễn dịch qua trung gian tế bào hơn là miễn dịch dịch thể.
• Kẽm: giúp tăng cường miễn dịch, giúp làm vết thương mau lành và giúp duy trì vị giác và khứu giác. 
• Rau xanh: là loại thực phẩm nên bổ sung để chăm sóc sau tiêm chủng vắc xin COVID-19. Rau xanh chiếm một phần đáng kể trong bữa ăn hàng ngày của chúng ta. 
• Nghệ: Chất curcumin trong củ nghệ có màu vàng rất tốt cho sức khỏe của chúng ta. Đây là một loại thực phẩm chống căng thẳng. 
• Tỏi: Tỏi có tác dụng kỳ diệu trong việc tăng cường khả năng miễn dịch và nuôi dưỡng các vi sinh vật tuyệt vời trong đường ruột. 
• Gừng: Gừng giúp kiểm soát các bệnh liên tục như tăng huyết áp, bệnh mạch vành và nhiễm trùng phổi.  
• Quả việt quất: Quả việt quất chứa nhiều chất tăng cường tế bào và Phyto flavonoid. 

• Sô cô la đen: Sô cô la đen có đầy đủ các chất bổ sung có thể ngay lập tức cải thiện tâm trạng của bạn và cung cấp năng lượng cho bạn. 

2. Một số điều cần tránh và hạn chế sau khi tiêm vắc xin Covid-19

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ , cho đến nay chưa có bằng chứng nào cho thấy việc uống rượu làm giảm hiệu quả của vắc xin Covid-19. Cũng không có bằng chứng cho thấy vắc xin Covid-19 không an toàn đối với những người sử dụng rượu bia.

Tuy nhiên, CDC và các chuyên gia đặc biệt cảnh báo, người dân nên tránh uống rượu trước và sau khi chủng ngừa vì rượu có khả năng ức chế hệ thống miễn dịch, có thể khiến cơ thể mất nước. Tốt nhất, nên kiêng uống rượu trong vòng 1 ngày hoặc lâu hơn sau khi chủng ngừa. 

Ngoài ra, rượu bia được chứng minh là chất làm căng thẳng hệ miễn dịch. Cụ thể, rượu có thể giúp người uống ngủ nhanh hơn nhưng lại gây rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng không tốt đến chất lượng và thời lượng giấc ngủ tổng thể, tác nhân gây rối loạn chức năng miễn dịch tối ưu.

Thức ăn nhanh, thức ăn chế biến bằng cách chiên, rán, nướng nhiều dầu mỡ như: Gà rán, xúc xích, lạp xưởng, khoai tây chiên… chứa nhiều chất béo bão hòa làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể, gây ra những tác hại cho sức khỏe.

3. 8 dấu hiệu sau tiêm vaccine Covid-19 cần được chăm sóc y tế ngay

Trong Hướng dẫn tổ chức buổi tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 ban hành ngày 26/7, Bộ Y tế lưu ý, thời gian tự theo dõi 28 ngày sau tiêm chủng, đặc biệt trong vòng 7 ngày đầu. Khi thấy một trong 8 dấu hiệu sau tiêm, mọi người cần liên hệ đội cấp cứu lưu động hoặc đến thẳng bệnh viện. Cụ thể:

• Ở miệng thấy có cảm giác tê quanh môi hoặc lưỡi;
• Ở da thấy có phát ban hoặc nổi mẩn đỏ hoặc tím tái hoặc đỏ da hoặc chảy máu, xuất huyết dưới da;
• Ở họng có cảm giác ngứa, căng cứng, nghẹn họng, nói khó.
• Về thần kinh có triệu chứng đau đầu kéo dài hoặc dữ dội, li bì; ngủ gà, lú lẫn, hôn mê, co giật;
• Về tim mạch có dấu hiệu đau tức ngực, hồi hộp đánh trống ngực kéo dài, ngất;
• Đường tiêu hóa có dấu hiệu nôn, đau quặn bụng hoặc tiêu chảy;
• Đường hô hấp có dấu hiệu khó thở, thở rít, khò khè, tím tái.
• Các biểu hiện toàn thân như: Chóng mặt, choáng, xây xẩm, cảm giác muốn ngã, mệt bất thường; Đau dữ dội bất thường tại một hay nhiều nơi không do va chạm, sang chấn; Sốt cao liên tục trên 39 độ C mà không đáp ứng thuốc hạ sốt.

4. Những lưu ý trước, trong và sau tiêm chủng vacxin Covid 19

4.1 Trước khi tiêm chủng

Bạn cần lưu ý chuẩn bị 5 điều sau:

• Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ cần thiết như: chứng minh nhân dân/căn cước công dân hoặc thẻ bảo hiểm y tế, phiếu tiêm các vắc xin khác, sổ khám bệnh, đơn thuốc,… sử dụng trong thời gian gần đây.
• Trong ngày đến tiêm chủng, khai báo y tế trước khi đến trung tâm, chuẩn bị khẩu trang, tuân thủ thông điệp 5K, ăn uống đầy đủ.
• Tải ứng dụng Sổ sức khỏe điện tử trên điện thoại thông minh và khai báo thông tin cần thiết.
• Chủ động thông báo cho cán bộ y tế những thông tin liên quan đến sức khỏe cá nhân như:
  • Tình trạng sức khỏe hiện tại;
  • Các bệnh mạn tính đang được điều trị;
  • Các thuốc và liệu trình điều trị được sử dụng gần đây.
  • Tiền sử dị ứng hoặc phản vệ của bản thân với bất kỳ tác nhân nào.
  • Nếu lần tiêm thứ 2, bạn nên thông báo cho cán bộ y tế các phản ứng sau lần tiêm vắc xin trước.
  • Tình trạng nhiễm vi rút hoặc mắc Covid-19 (nếu có)
  • Các loại vắc xin được tiêm hoặc uống trong vòng 14 ngày qua.
  • Tình trạng mang thai hoặc nuôi con bú (nếu đối tượng là nữ và trong độ tuổi sinh đẻ)?
• Nên chủ động tìm hiểu và đưa ra câu hỏi với cán bộ y tế:
  • Thông tin liên quan đến vắc xin phòng Covid-19 sắp được tiêm và lịch tiêm mũi tiếp theo;
  • Các phản ứng sau tiêm có thể xuất hiện và cách xử trí;
  • Cơ sở y tế và số điện thoại liên hệ trong trường hợp cần thiết.

4.2 Sau khi tiêm chủng

Nên ở lại điểm tiêm chủng 30 phút sau khi tiêm để cán bộ y tế theo dõi, phát hiện sớm và xử trí kịp thời nếu có các phản ứng xảy ra sau tiêm chủng. Khi về nhà, nên chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 3 tuần kể từ thời điểm tiêm vắc xin.

Một số dấu hiệu thông thường sau tiêm vắc xin phòng Covid-19 mà bạn có thể gặp như: 

• Đau tại chỗ tiêm
• Sốt
• Mệt mỏi
• Đau đầu
• Ớn lạnh
• Đau cơ, đau khớp
• Ngứa, sưng, đỏ, 
• Bồn chồn… 

Đây là các phản ứng thông thường sau khi tiêm vắc xin Covid-19, cho thấy cơ thể bạn đang tạo ra miễn dịch phòng bệnh.

Một số phản ứng sau tiêm nghiêm trọng rất hiếm có thể xuất hiện một vài giờ hoặc một vài ngày sau tiêm phòng vắc xin Covid-19 như: 

• Tê môi/ lưỡi; 
• Phát ban; 
• Ngứa, tắc nghẽn, căng cứng ở họng; 
• Thở dốc, khó thở,…

Nếu có các dấu hiệu nghiêm trọng hoặc bất thường sau khi tiêm vắc xin, bạn nên đến ngay các cơ sở y tế để được các bác sĩ theo dõi và xử lý kịp thời

>> Xem thêm: 

• https://healthcare247.asia/nhung-dieu-can-biet-ve-vac-xin-pfizer-phong-chong-covid-19/
• https://healthcare247.asia/nhung-dieu-quan-trong-can-biet-ve-vac-xin-mrna-phong-covid-19/
• https://healthcare247.asia/vac-xin-vector-vi-rut-va-nhung-dieu-can-biet/
• https://healthcare247.asia/f0-cach-ly-tai-nha-can-lam-gi-cach-ly-tai-nha-can-luu-y-nhung-gi/

Nguồn tham khảo:

• Chăm sóc tại nhà sau tiêm chủng – https://www.fvhospital.com/ban-can-biet/cham-soc-tai-nha-sau-tiem-chung/ 
• https://vnvc.vn/tiem-vaccine-covid-19-nen-an-gi-kieng-gi/ 
• https://vietnamese.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/expect/after.html 
• https://sf.gov/sites/default/files/2021-03/VaxWhatToExpect-032421-VI.pdf 
• https://www.fda.gov/media/144714/download